Hoogwaardig hergebruik van reststromen (Urban Upcycling)

Regionale ecosystemen, circulaire businessmodellen en marktacceptatie

Project

Nederland heeft de ambitie om in 2050 volledig circulair te zijn. Dat vraagt onder meer om het hoogwaardig hergebruiken van waardevolle reststromen, ook wel upcycling genoemd. Reststromen bestaan bijvoorbeeld uit afgedankte meubels, elementen uit interieurbouw en materialen die daar vaak onderdeel van zijn, zoals hout, metaal, kunststof en textiel. In het project Urban Upcycling onderzoekt de Hogeschool van Amsterdam (HvA) samen met lokale MKB-en non-profit bedrijven, gemeentes, branchevereniging CBM, IKEA en diverse kennispartners hoe upcycling van reststromen in een stedelijke context vorm kan krijgen. We focussen hierbij op reststromen van meubels.

De laatste jaren krijgen waardevolle reststromen steeds vaker een tweede leven door upcycling. Zo worden meubels opgeknapt (refurbished), tot nieuwe meubels verwerkt (remanufactured) of (deels) hergebruikt voor andere vormen van hoogwaardige producten (repurposed). Upcycling vindt plaats bij lokale initiatieven, maar ook in zogenoemde ‘circulaire ambachtscentra’ die gemeenten ontwikkelen. Een circulair ambachtscentrum is een plek waar afgedankte producten en materialen die ingeleverd worden bij een milieustraat een tweede leven kunnen krijgen.

Maatschappelijke kansen

Volgens Rob Lubberink, onderzoeker binnen het lectoraat Urban Economic Innovation, biedt upcycling veel maatschappelijke kansen. ‘Het vergroot bewustwording over de waarde van spullen, creëert nieuwe sociale werkgelegenheid en stimuleert lokaal ondernemerschap, met name in een stedelijke omgeving.’ Allerlei instanties – gemeenten, afvalinzamelaars en -verwerkers, maatschappelijke organisaties, makers, ontwerpers en producenten – willen dan ook graag met upcycling aan de slag.

Initiatieven opschalen

Wel zijn er nog veel vragen over hoe ze dit als ketenpartners samen kunnen aanpakken, merkt Marco van Hees, onderzoeker binnen het lectoraat Circulair Ontwerpen en Ondernemen. ‘Hoe kunnen ze het beoordelen, opslaan en verwerken van de materialen het beste regelen? Hoe verloopt het ontwerpen en realiseren van aantrekkelijke producten? En hoe kunnen ze haalbare en schaalbare circulaire businessmodellen realiseren voor circulaire ambachtscentra en voor upcycling van afgedankte meubels en reststromen? Met Urban Upcycling helpen we hen om die vragen te beantwoorden en te kijken naar mogelijkheden om de initiatieven op te schalen.’

Werkwijze

In het onderzoeksproject doet de HvA met een groot consortium onderzoek naar drie aspecten:

De ontwikkeling van innovatie-ecosystemen rond urban upcycling. Hoe zien ecosystemen er uit, hoe ontwikkelen die zich in de tijd, en welke elementen zijn succesvol en welke niet? Dit gebeurt in de regio’s Almere, Amersfoort, Amsterdam, Leiden, Rotterdam en Zwolle.
Daarnaast onderzoekt het consortium welke businessmodellen voor upcycling succesvol zijn en op welke manier upcycling initiatieven duurzaam kunnen worden opgeschaald. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar de financiële haalbaarheid, maar ook naar de sociale waarde en invloed op de huidige grondstoffen-schaarste.
Vervolgens wordt er bekeken welke concrete producten met upcycling kunnen worden gemaakt. Hoe kijken consumenten tegen upcycling-producten aan, en wat is de marktacceptatie van dit soort producten?

Onderwijs

Het onderzoek wordt uitgevoerd door HvA-docent-onderzoekers en studenten uit verschillende vakgebieden (Economie, Bedrijfskunde, Business Engineering, Product Ontwerpen). Zij worden bijgestaan door de projectpartners. Samenwerking tussen onderzoek en onderwijs wordt bovendien bevorderd door een doorlopend afstudeer- en stageatelier. Hierin krijgen studenten de mogelijkheid om gezamenlijke kennis over urban upcycling en relevante aspecten op te doen, door een serie excursies, lezingen, workshops en gesprekken met elkaar. Daarnaast worden de resultaten van het onderzoek verwerkt in het onderwijs van de faculteit Techniek.

Partners en financiering

Urban Upcycling wordt medegefinancierd met een RAAK-PRO-subsidie van Regieorgaan SIA. Het consortium bestaat uit de volgende partijen:

De kennisinstellingen HvA, Hogeschool Windesheim en Universiteit Maastricht
De gemeenten Amersfoort, Amsterdam, Almere, Rotterdam, Zwolle
Urban upcycling initiatieven WaardeRing (Zwolle), Circulair Warenhuis (Leiden), Pantar en Buurman Rotterdam
Ontwerpers van upcycling producten Blooey, Studio Hamerhaai, The Upcycle en Tolhuijs Design
Afvalinzamelaars ROVA en Renewi
Vertegenwoordigers van de meubel- en interieurbranche IKEA en Koninklijke CBM
Kennispartners Het Groene Brein en Rijkswaterstaat

Samenwerking HvA-lectoraten

Voor Urban Upcycling werkt het HvA-lectoraat Circulair Ontwerpen en Ondernemen samen met het lectoraat Urban Economic Innovation. Het lectoraat Circulair Ontwerpen en Ondernemen onderzoekt nieuwe manieren van ontwerpen, produceren en ondernemen, zodat stedelijke reststromen kunnen worden omgezet in waardevolle toepassingen. Zo draagt zij bij aan de transitie naar een circulaire economie.

Het lectoraat Urban Economic Innovation onderzoekt veranderingen in de economie van de regio Amsterdam, waarbij co-productie centraal staat: hoe kunnen partners gezamenlijk werken aan een sterkere stad? Daarnaast richt het onderzoek zich op de praktijk van 'urban management' en op innovatienetwerken: tussen bedrijven, en tussen (hoger) onderwijs en bedrijfsleven.