Onderzoek De waterbergende weg afgerond

‘Een weg is als een laagjescake. Er fondant of chocola op spuiten heeft alleen zin als de lagen eronder stevig genoeg zijn,’ zegt Ted Veldkamp, projectleider van De Waterbergende Weg en als onderzoeker verbonden aan het lectoraat Klimaatbestendige Stad van de HvA. ‘Je moet dus kijken naar de hele weg, en naar de omgeving waarin hij wordt aangelegd. Wat voor doel heb je voor ogen? Moet de weg bijvoorbeeld het water na hoosbuien beter opvangen, het rioolsysteem ontlasten of het grondwater aanvullen? Pas als je dat allemaal weet, kun je gaan ontwerpen.’

Een stap dieper

Veldkamp en haar collega’s verzamelden de afgelopen jaren een indrukwekkende hoeveelheid meetgegevens over waterbergende wegen. Hoeveel water kunnen ze aan? Hoe staat het met de grondwaterstand op de plek waar zijn aangelegd? Wat gebeurt er in de lagen waar de weg uit is opgebouwd?

‘In eerste instantie keken we alleen naar het wegdek. Maar in De Waterbergende Weg zijn we letterlijk en figuurlijk een stap dieper gegaan,’ vertelt ze. ‘En waar we voorheen alleen losse proeven deden, hebben we nu metingen herhaald over een langere periode in de tijd. Daardoor hebben we veel geleerd over het effect van langdurige regenval op het systeem, en over de wisselwerking tussen de lagen in een weg,’ vertelt de projectleider.

Gestructureerde aanpak

Het is voor het eerst in Nederland dat waterbergende wegen op zo’n gestructureerde manier bestudeerd worden. ‘Door over langere tijd te meten en te monitoren hebben we bewijs verzameld over wat wel of niet werkt, en over de langetermijneffecten van oplossingen. Op basis daarvan hebben we een protocol opgesteld waarmee gemeentes voortaan betere keuzes kunnen maken,’ zegt Veldkamp. Een gestructureerde aanpak voorkomt ook teleurstellingen achteraf, bijvoorbeeld bij omwonenden. ‘Dat is belangrijk, wil je zulke oplossingen in de toekomst breed gaan toepassen.’

Tot voor kort was de keuze voor een waterbergingsoplossing vooral een proces van trial and error. Gemeentes maakten hun keuze op basis van positieve ervaringen van andere gemeentes, en deden daarna hooguit een kleine pilot. ‘Maar wat op de ene plek werkt, werkt niet per se op een andere plek,’ zegt Veldkamp. Zo zijn water infiltrerende tegels in een gemeente op zandgrond misschien effectief tegen wateroverlast na een regenbui, terwijl straten in een gemeente op kleigrond hiermee nog steeds blank komen te staan. Er zijn ook plekken waar zeer snelle infiltratie niet perse nodig is, of zelfs ongewenst. Dat laatste geldt bijvoorbeeld als het doel is om de stedelijke watercyclus te vertragen en zo het watersysteem te ontlasten. En als je beter kijkt, blijken simpele, goedkope oplossingen, bijvoorbeeld met zand in de ondergrond, soms verrassend effectief.

Kosten en baten

Net als in De Waterbergende Weg werden ook in Blauwgroene Oplossingen (2021-2023) op een gestructureerde wijze gegevens verzameld over de effectiviteit van oplossingen tegen de gevolgen van klimaatverandering. Maar hierbij ging het over wadi’s, infiltrerende stadsparken en andere ‘blauwgroene’ voorzieningen in de stad. Dit project, gecoördineerd door de Hanzehogeschool en met de HvA als een van de 25 partners, heeft een toolbox opgeleverd waarmee gemeentes de kosten en baten van zulke voorzieningen tegen elkaar kunnen afwegen. De HvA zette de kansen en risico’s op een rijtje.

Er was de afgelopen jaren veel uitwisseling tussen de onderzoekers van de twee projecten. Zo organiseerden onder meer gezamenlijke meetcampagnes, workshops en seminars. ‘We hebben met elkaar geïnvesteerd in een infrastructuur voor het verzamelen van betrouwbare data in de tijd. Dat gaat zich de komende jaren uitbetalen,’ zegt Veldkamp. ‘Gemeentes kunnen nu doorgaan met het verzamelen van data en op den duur betere beslissingen nemen.’

Leertraject Klimaatadaptatie

Veldkamp en haar collega’s blijven gemeentes de komende tijd ondersteunen met het meten aan waterbergende wegen. De inzichten uit het onderzoek worden alvast meegenomen in het onderwijs. Zo start er dit najaar een minor-groep studenten die nieuwe gegevens gaat verzamelen. Ook worden de inzichten gedeeld in het leertraject Klimaatadaptatie, ontwikkeld door het Centre of Expertise (CoE) City Net Zero en het lectoraat Klimaatbestendige Stad.

‘We gaan daarnaast op zoek naar financiering voor vervolgonderzoek naar waterberging in de stad,’ vertelt Veldkamp. ‘Hoe meer kennis we vergaren over het thema, hoe beter we straks met zijn allen gewapend zijn tegen de gevolgen van de klimaatverandering.’

25 partners

Het project De waterbergende weg telde 25 partners: veertien publieke partijen (gemeenten en waterschappen), twee kennisinstellingen, vier hogescholen, twee proeftuinen en drie netwerkorganisaties. Samen deden zij praktijkgericht onderzoek naar de potentie van waterbergende wegen als klimaatadaptatiemaatregel in het stedelijk gebied. Zij werden hierbij ondersteund door een klankbordgroep van zes leden.