20 jaar onderzoek bij de faculteit Techniek

‘Je gaat roeien in een emmer met teer.’ Dat kreeg lector Logistiek Dick van Damme net na zijn aanstelling bij de HvA in 2003 te horen van een collega. Hij moet er om grinniken: ‘Verandering, daar zaten ze in die tijd niet op te wachten bij het hbo. Het was bijvoorbeeld heel normaal dat je als docent jarenlang hetzelfde boek gebruikte om les uit te geven; een boek dat je zelf had uitgekozen bovendien. Je kon als docenten onderling dus hetzelfde vak geven, maar je studenten in de les verschillende dingen leren.’

Even schrikken

De komst van de ondernemende Van Damme was voor veel mensen binnen de HvA dan ook even schrikken. ‘Ik was aangesteld om praktijkgericht onderzoek te introduceren en daarmee de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren,’ vertelt hij. ‘Maar onderzoek doen was in die tijd voorbehouden aan universiteiten; bij hbo’s hadden ze er geen kaas van gegeten. Sterker nog, docenten beschouwden onderzoekers als theoretische types in een ivoren toren.’

De kersverse lector Logistiek besloot tot een pragmatische aanpak: stap voor stap, en in nauwe samenspraak met degenen die al open stonden voor verandering. ‘We begonnen ons praktijkgerichte onderzoek met twee thema’s: logistiek – vooral goederenvervoer van en naar havens en luchthavens, want daarin had ik als voormalig onderzoeker bij de TU Eindhoven al een netwerk – en meervoudig intensief ruimtegebruik, met lector Cilian Terwindt,’ vertelt Van Damme. Na een paar jaar kwam er een derde thema bij: Technisch Innoveren & Ondernemen, geleid door Inge Oskam – tegenwoordig onderzoeksdirecteur van de faculteit Techniek en lector Circulair Ontwerpen & Ondernemen.

Massa en focus

Geleidelijk aan ontstond er binnen de faculteit meer draagvlak voor de nieuwe koers. ‘We hebben de eerste jaren nadrukkelijk massa en focus gecreëerd, door extra lectoren aan te nemen. Later breidden we de onderzoeksteams uit met programmamanagers en hoofddocenten, voor een groot deel gepromoveerde onderzoekers. ‘Als je jezelf wilt ontwikkelen tot een kennisinstelling heb je die nodig,’ aldus van Damme. De lector Logistiek gaf trainingen onderzoekvaardigheden aan docenten en haalde samen met zijn team zoveel mogelijk onderzoeksubsidies binnen. ‘We vierden al onze successen.’

De lancering van de eerste minor, uitkomst van een samenwerking tussen onderzoekers en docenten, was een mijlpaal. ‘Pas toen beseften docenten dat wij onderzoekers wel degelijk afdaalden uit onze ivoren toren,’ zegt Van Damme. Het hielp ook dat voormalig bestuursvoorzitter Huib de Jong zich positief uitliet over de verandering. ‘Zijn uitspraak onderzoek is ons tweede primaire proces heeft een andere mindset teweeg gebracht.’

Gerespecteerde kennisinstelling

Anno 2023 is de Faculteit Techniek uitgegroeid tot een gerespecteerde kennisinstelling, met bijna 100 medewerkers die zich bezighouden met onderzoek, zeven kernlectoraten en tien lectoren. Jaarlijks gaan er ongeveer 30 nieuwe onderzoeksprojecten van start, en er zijn maar liefst 12 verschillende bachelors-opleidingen.

‘We zijn een geoliede machine geworden en hebben een grote professionaliseringsslag doorgemaakt; niet alleen in hoe we projectvoorstellen schrijven, maar ook in hoe we onderzoek coördineren en uitvoeren,’ zegt Inge Oskam. ‘Door de jaren heen zijn we ook steeds grotere projecten gaan doen, van kleine studies met bedrijven uit de regio tot meerjarenprogramma’s gefinancierd door NWO, het Nationaal Groeifonds en de Europese Commissie. Die onderzoeken leveren behalve publicaties ook prototype, demonstrators, tools en methoden op waarmee de praktijk direct aan de slag kan. Daarmee maken we echt impact.’

Wetenschappelijk verantwoord

Universiteiten, bedrijven en overheden werken graag samen met de faculteit Techniek. ‘Ons onderzoek is wetenschappelijk verantwoord, maar wel met de praktijk als vertrekpunt,’ licht de onderzoeksdirecteur toe. Dat levert resultaten op waar het werkveld mee verder kan. Praktische richtlijnen voor beleid bijvoorbeeld, maar ook cursussen voor professionals en serious games als leidraad voor gesprekken met stakeholders.

Praktijkgericht onderzoek is bovendien niet meer weg te denken uit het onderwijs binnen de faculteit. Esther Ras, decaan van de faculteit Techniek: ‘Nieuwe dingen ontwerpen, proeven doen en praten met professionals uit de praktijk: we leren studenten hiermee anders te kijken naar wat er is en te zoeken naar creatieve oplossingen. Dat is hard nodig met de grote maatschappelijke transities die we met zijn allen doormaken.’

Onderzoekend vermogen

Onderzoekend vermogen wordt de komende jaren alleen nog maar belangrijker in de dagelijkse beroepspraktijk. Net als ervaring met iteratief ontwerpen en de vaardigheid om cross-overs te maken tussen verschillende disciplines: van kunstmatige intelligentie en data sciences tot ecologie, psychologie en ethiek.

‘Met technologie alleen komen we er niet. Er zijn er ook nieuwe vormen van samenwerking nodig, andere business-modellen en een rechtvaardige verdeling van kosten en baten,’ benadrukt Ras. ‘Bovendien moeten we veranderingen teweeg zien te brengen in de hoofden en harten van mensen – een vak apart.’

Zes domein overschrijdende thema’s

De faculteit Techniek legt de komende tijd daarom nog nadrukkelijker de verbinding tussen onderzoek, onderwijs en praktijk, en tussen disciplines. ‘We richten ons op zes domein-overschrijdende thema’s waarin we als HvA uitblinken. Onze docenten, onderzoekers en partners kunnen hier bij uitstek bijdragen aan nieuwe kennis, technologische oplossingen en duurzame innovaties,’ zegt Oskam. De thema’s zijn: Circular Transition, Connectivity & Mobility, Designing Future Cities, Energy Transition, Smart Industry en Technology for Life.

Het Centre of Expertise City Net Zero fungeert als aanjager van nieuwe initiatieven in onderzoek en onderwijs. ‘City Net Zero organiseert bijvoorbeeld trajecten voor levenslang ontwikkelen. Daarmee zorgen we ervoor dat nieuwe inzichten uit onderzoek landen bij bestaande professionals,’ illustreert Oskam.

De labs van de faculteit Techniek faciliteren onderwijs en onderzoek met state-of-the art kennis van specifieke technologieën en methoden, zoals robotica, sensoring en data sciences. Ze trekken hierbij de komende jaren vaker samen op. Er komen ook Communities of Practices (CoP), waarin docenten, onderzoekers en studenten van verschillende disciplines met elkaar werken aan vraagstukken uit de praktijk. Na de zomervakantie gaan de eerste 22 COP’s van start.

Bruisende innovatie-hub

Als het aan Van Damme, Oskam en Ras ligt, ontwikkelt de faculteit Techniek zich de komende jaren tot een open innovatie-hub; een plek die bruist van de ideeën en ondernemingslust, en waar onderzoekers, docenten, studenten en praktijkpartners samen werken aan oplossingen met een grote maatschappelijke impact.

Van Damme: ‘Onderzoek en onderwijs hebben elk hun eigen dynamiek, ritme en taal. Gechargeerd zegt een docent: ‘ik weet het’, terwijl een onderzoeker zegt: ‘ik weet het niet, ik ga het uitzoeken.’ Ook tussen disciplines en vakgebieden zijn er verschillen, en dat spanningsveld zal er altijd blijven. Maar met goede, gedreven mensen aan boord die van elkaar willen leren – en die hebben we – komen we er wel.’