Narratief 'Startende leraren en loopbaanpaden'

In het advies pleitten de studenten voor een juniorfase in het beroep van leraar, zodat zij de ruimte zouden krijgen om meer geleidelijk in te groeien in het beroep van leraar. Dit advies was voor de minister aanleiding om in de lerarenagenda 2013-2020 een pilot rond een juniorleraarschap aan te kondigen. Vervolgens is het lectoraat Leren & Innoveren gevraagd om deze pilot ui te voeren.

Onderzoekers

Marco Snoek
Jacqueline Kenkel
Inge Oudkerk Pool
Joke Morshuis
Beike van der Eeden
Els van der Giessen

Van startbekwaam naar bekwaam leraarschap

In de periode van 2014 tot 2018 is in nauwe samenwerking met Amsterdamse scholen voor primair en voorgezet onderwijs gewerkt aan de ontwikkeling van ondersteuningsprogramma’s voor startende leraren. Doel daarbij was om niet alleen ondersteuning te beiden bij spanningen d ie starters ervaarden, maar ook om impulsen te geven voor verdere ontwikkeling van startbekwaam naar bekwaam leraarschap. Daarbij is inspiratie geput uit het werk van de ET2020 Working Group on Schools Policy van de Europese Commissie. In één van de peer learning activiteiten van deze werkgroep stond het thema ‘the continuum of the teaching profession’ centraal.
Het lectoraat was nauw betrokken bij het rapport over deze peer learning activiteit en het eindrapport ‘Shaping career-long perspectives on teaching. A guide on policies to improve Initial Teacher Education’.

Junior Leraar

In het kader van het project Junior leraar zijn verschillende instrumenten ontwikkeld die ingezet kunnen worden voor de begeleiding en ondersteuning van startende leraren. Daarbij gaat het enerzijds om ondersteuning en feedback op het zichtbare gedrag van startende leraren, maar ook om het initiëren van een dialoog over onderliggende drijfveren en overtuigingen van leraren. Daarmee is dus ook aandacht voor de verdere ontwikkeling van professionele identiteit van leraren. Het instrumentarium bestaat uit een set dialoog en reflectiekaarten (beschikbaar als kaartenset, pdf en app), een digitale zelfscan die gebruikt kan worden als instrument voor 360graden feedback, een assessment-methodiek ter afsluiting van de fase van juniorleraar. Met steun van de Gemeente Amsterdam zijn de dialoogkaarten uitgebreid met een extra set kaarten die in te zetten is bij zij-instromers en binnen de initiële lerarenopleiding. De inzichten die in de afgelopen vier jaar zijn opgedaan zijn vast gelegd in het boek ‘Startende Leraren in het po en vo: Goede begeleiding aan het begin van de loopbaan’ door Marco Snoek’, uitgegeven bij uitgeverij Pica.

Het project en de kennis die samen met de scholen ontwikkeld is heeft veel aandacht getrokken door de grondigheid waarmee de problematiek van starters geanalyseerd is en verbonden is aan visies op het leren van leraren en culturen en structuren binnen scholen. Daarmee is het project een inspiratiebron voor veel mensen binnen het onderwijs. Zo’n 800 sets dialoogkaarten hebben ondertussen hun weg gevonden binnen schollen. Ook is op verzoek van po en vo schoolbesturen op Curaçao een uitgebreide matersclass verzorgd voor schoolleiders en intern begeleiders. Een lokale werkgroep pakt de verdere implementatie van de opbrengsten van Junior Leraar op Curaçao nu op. De problematiek van startende leraren beperkt zich niet tot het po en het vo, maar speelt ook in het hbo. Dit was aanleiding om binnen de HvA te verkennen hoe startende HvA-docenten worden ondersteund in de eerste fase van het leraarschap. Dit onderzoek leverde input om startersbegeleiding binnen de HvA te versterken.

Alle producten zijn beschikbaar via we website van het project www.hva.nl/juniorleraar.

Ontwikkel- en loopbaanmogelijkheden voor leraren

De fase van startende leraar is te beschouwen als eerste fase in de loopbaan als leraar. Dat roept de vraag op hoe er in volgende fasen aandacht blijft voor ontwikkeling van leraren, zowel in termen van bekwaamheid als in taken en rollen. Samen het de VO-raad, VSNU en Vereniging Hogescholen heeft het Lectoraat leren & Innoveren het initiatief genomen om een beroepsbeeld voor leraren te ontwikkelen waarin zichtbaar wordt welke ontwikkel- en loopbaanmogelijkheden er zijn voor leraren. Het beroepsbeeld biedt zowel leraren als schoolleiders en lerarenopleidingen handvatten om na te denken over ambities, groei en ontwikkeling en hoe dat gefaciliteerd kan worden. Het document is zeer goed ontvangen in het veld en biedt een perspectief waar behoefte aan was. De papieren publicatie is meer dan 3000 keer aangevraagd. Het beroepsbeeld is gebruikt bij de ontwikkeling van de nieuwe functieprofielen voor het PO en momenteel wordt gewerkt aan een versie van het beroepsbeeld voor het mbo. In Amsterdam is het beroepsbeeld de basis voor een project over aantrekkelijke loopbanen voor Amsterdamse leraren in het kader van het Amsterdamse Plan van Aanpak Lerarentekort. Studenten van de Master Professioneel Meesterschap het beroepsbeeld vertaald naar een zelfscan voor docenten: www.lerareninbeeld.nl.

In het verlengde van het Beroepsbeeld heeft het Kenniscentrum dit jaar samen met het Kohnstamm Instituut een onderzoek uitgevoerd naar loopbaanpaden voor leraren in het voortgezet onderwijs.

Overige publicaties/producten:

• If you start me up, I’ll never stop https://www.hva.nl/binaries/content/assets/subsites/kc-oo/pdfs-bijlagen-bij-publicaties/if-you-start-me-up---slotpublicatie-bsla-januari-2017.pdf
• Kennisbasis startende leraren https://www.hva.nl/binaries/content/assets/subsites/kc-oo/junior-leraar/kennisbasis-startende-leraren-2.pdf