Narratief Zwakke lezers effectief helpen met begeleid hardop lezen

Lectoraat De Pedagogische functie van Onderwijs en Opvoeding
Lectoraat Maatwerk in Leren en Instructie

Onderzoekers

Ron Oostdam
Ruben Fukkink

Het onderzoek

In het onderzoek zijn twee varianten van begeleid hardop lezen onderzocht op effectiviteit: Herhaald Lezen (waarbij leerlingen met dezelfde tekst oefenen tot een zekere mate van beheersing is bereikt) en Verder Lezen (waarbij leerlingen steeds nieuwe tekst lezen). In de bijbehorende didactiek is de wacht-hint-prijs aanpak toegepast. Deze houdt in dat leesfouten niet direct door de begeleider gecorrigeerd worden, maar dat de leerlingen ruimte en tijd krijgen om eigen fouten te herstellen, al dan niet met behulp van hints door de begeleider.

Resultaten

Resultaten laten zien dat beide varianten in de verschillende leerjaren even effectief zijn. Ook ging het leesplezier van de experimentele leerlingen vooruit, terwijl dit juist afnam bij leerlingen in de controleconditie.

Publicaties

Over het onderzoek is in diverse vakbladen en (inter)nationale wetenschappelijke tijdschriften gerapporteerd. Ook is het materiaal landelijk beschikbaar en toegankelijk gemaakt voor de onderwijspraktijk en de pabo-opleidingen.

Gastcolleges

Voor de eigen (universitaire) pabo van de HvA verzorgt de lector ieder studiejaar enkele gastcolleges over onderzoek naar leesproblemen en effectieve leesdidactieken, waaronder de methodiek van Begeleid Hardop Lezen. Ook worden op studiedagen van (regionale) schoolbesturen presentaties of workshops verzorgd. Landelijke disseminatie vindt verder plaats via onder andere het Nationaal Congres Dyslexie en diverse taalconferenties.

Toegankelijkheid voor ouders

De methodiek is in samenwerking met de Gemeente van Amsterdam ook toegankelijk gemaakt voor ouders in de vorm van een handleiding, een leeskaart met werkvormen, en bijbehorende instructiefilmpjes. Vervolgens is een implementatie-onderzoek uitgevoerd om te kijken of het materiaal geschikt is voor ouders met uiteenlopende etnische achtergronden en verschillende opleidings- en taalniveaus. Hoewel de resultaten positieve effecten lieten zien ten aanzien van de leesvorderingen van de kinderen, werd tegelijkertijd duidelijk dat een duurzame implementatie in de thuissituatie continu zorg en aandacht vraagt vanuit de school. In de komende jaren zal gekeken worden – ook in samenwerking met studenten die hun scriptie over dit onderwerp schrijven – welke aanvullende activiteiten mogelijk zijn om scholen te ondersteunen in het betrekken van ouders bij het leren lezen van hun kind op school.

Ouderbetrokkenheid

Op dit moment is door de lectoraten De Pedagogische functie van Onderwijs en Opvoeding en Maatwerk in Leren en Instructie in samenwerking met collega’s van de Hogeschool van Rotterdam, de Rijksuniversiteit Groningen en schoolbesturen in Amsterdam en Rotterdam een aanvraag ingediend bij de NRO (langlopend praktijkonderzoek) om te kijken in hoeverre ouders ondersteund kunnen worden om op een natuurlijke manier betrokken te zijn bij het leren van hun kind op school. Zij benutten hierbij interactieve thuisopdrachten, die in de VS effectief zijn gebleken voor de studieresultaten van leerlingen en de betrokkenheid van ouders. Leerlingen krijgen hierbij een opdracht mee die hen helpt op een toegankelijke, interactieve manier hun ouders te betrekken bij iets wat zij op school leren. Thuisopdrachten voor het leesonderwijs zijn daarbij eveneens onderwerp van onderzoek.

Voorleesexpres

Daarnaast wordt op dit moment in samenwerking met het Kenniscentrum Talentontwikkeling van de Hogeschool Rotterdam en de Vrije Universiteit (Prof. Dr. Roel van Steensel) gewerkt aan een project om de didactiek van begeleid hardop lezen te benutten in de activiteiten van de Voorleesexpres. Binnen de Voorleesexpres komen vrijwilligers ongeveer twintig keer op thuisbezoek om daar met een leerling voor te lezen. Tijdens dit voorlezen kan de didactiek van het hardop lezen uitstekend worden ingezet om het technisch leesproces van leerlingen te stimuleren en te bevorderen. Daarnaast is het tevens mogelijk dat de vrijwilliger de methodiek als het ware demonstreert voor de ouder(s) om daarmee ook het voorlezen en gezamenlijk lezen van ouder en kind een impuls te geven.

Publicaties/producten:

• Samenwerken aan leren lezen. Handleiding leescursus voor ouders.

• Teepe, R. C., Molenaar, I., Oostdam, R., Fukkink, R., & Verhoeven, L. (2017). Children's executive and social functioning and family context as predictors of preschool vocabulary. Learning and Individual Differences, 57, 1-8. DOI: 10.1016/j.lindif.2017.05.012
• Oostdam, R. (2016). Werken met ouders in een stedelijke omgeving. Interview met Aart Verschuur. Beleid, Bestuur, Management & Pedagogiek in het Kindcentrum, 5 (16), 16-21.
• Fukkink, R., & Oostdam, R. (2016) (Eds.). Onderwijs en opvoeding in een stedelijke context: Van startbekwaam naar stadsbekwaam. Bussum: Coutinho.
• Oostdam, R., Blok, H., Van der Linde, A., & Enthoven, M. (2016). Educatieve samenwerking tussen ouders en school. In R. Fukkink en R. Oostdam (Eds.) Onderwijs en opvoeding in een stedelijke context: Van startbekwaam naar stadsbekwaam [pp. 225-234]. Bussum: Coutinho.