Opvattingen over leren en onderwijzen van docenten aan de HvA

Veel vernieuwingen in het hoger beroepsonderwijs zijn aan de man gebracht door het bestaande onderwijs in diskrediet te brengen. Het onderwijs zou docentgestuurd, overdragend, irrelevant, niet beroepsgericht, passiviteit bevorderend en demotiverend zijn. In de jaren negentig hebben sommige onderwijskundigen de expertise van docenten gediskwalificeerd om zo hun eigen concepten beter over het voetlicht te kunnen brengen. Daarbij is geen aandacht gegeven aan wat docenten feitelijk weten over leren en (goed) onderwijzen. De aansluiting bij de bestaande onderwijskundige deskundigheid van docenten werd onbelangrijk gevonden. Want, zo leek het, uit hun praktijken zou al blijken dat ze op het verkeerde spoor zaten (Kayzel, 2004). Uit onderzoek blijkt echter dat opvattingen van docenten over leren en onderwijzen een cruciale rol spelen bij de acceptatie van nieuwe ideeën (Kagan, 1992; Beijaard, 1997; Bolhuis, 2000) De opvattingen van docenten over leren en onderwijzen zijn een filter, waarmee nieuwe ideeën worden geïnterpreteerd. Nieuwe begrip als competentie of assessment worden door docenten daarom op uiteenlopende manieren begrepen. Opvattingen zijn aanknopingspunt voor het leren en veranderen van docenten, maar kunnen ook een belemmering vormen. Docenten die langer in dienst van de Hogeschool van Amsterdam zijn hebben veel veranderingen aan de lijve meegemaakt. Veranderingen in zowel het denken over als de praktijk van het onderwijs. Wat hebben de onderwijsvernieuwingen vanaf de jaren negentig voor invloed gehad op de opvattingen van de docenten? Zijn ze blijven doen en denken wat ze altijd al deden en dachten? Zijn ze veranderd en wat is de inhoud van die verandering? Hebben de veranderingen meer zekerheden geleverd? Of juist meer onzekerheden, twijfels, dilemma's en paradoxen? Waardoor zijn de eventuele veranderingen in gang gezet? De hoofdvragen van dit onderzoek zijn daarom:

1. Wat zijn de opvattingen van docenten over leren en onderwijzen?
2. Hoe zijn die opvattingen ontstaan?
3. Zijn de opvattingen over leren en onderwijzen veranderd?
4. Zo ja, waardoor en hoe zijn die opvattingen veranderd?

Het antwoord op deze vragen levert praktische informatie over

• de bestaande opvattingen van docenten waarop initiatieven gericht op leren en veranderen kunnen aansluiten en
• de wijze waarop opvattingen van docenten veranderen

De vraagstelling van dit onderzoek richt zich op de opvattingen van docenten over leren en onderwijzen. Daarnaar blijkt al veel onderzoek te zijn gedaan (Mathijsen, 2006). Deze onderzoeken hebben echter twee beperkingen. Ten eerste richten ze zich op docenten uit het voortgezet onderwijs of op docenten uit het universitair onderwijs of op beide groepen (Oolbekkink-Marchand, 2006). Ik ben geen onderzoek onder docenten uit het (hoger) beroepsonderwijs tegen gekomen.Ten tweede hanteren de meeste onderzoeken een onderzoekergestuurd analysekader, waarbij opvattingen en benaderingen van leren en onderwijzen zijn ingedeeld in normatief-theoretische categorieën (bijvoorbeeld: Oolbekkink-Marchand, 2006). Onderzoeken waarbij niet het onderzoekersperspectief, maar het docentperspectief centraal staat zijn schaars. Voor dit praktijkgericht onderzoek is het van groot belang om niet het perspectief van de onderzoeker centraal te stellen, maar die van de docenten. Het is nodig om zo goed mogelijk in kaart te brengen wat docenten weten over leren en onderwijzen om zo tot een betere aansluiting te komen van de onderwijskundige scholing en advising op deze opvattingen. Bij de bespreking van de conceptuele kaders wordt daar dieper op ingegaan.

Uit het literatuuronderzoek komt naar voren dat het niet vanzelfsprekend is dat de opvattingen van docenten over leren en onderwijzen leidend zijn voor de praktijk. Meerdere onderzoekers wijzen op de mogelijke inconsistentie tussen de opvattingen van docenten en wat ze in de praktijk doen. Het is daarom nodig een onderzoeksopzet te kiezen, die tot resultaten leidt over de opvattingen van docenten, die consistent zijn met hun praktisch handelen.

Dit onderzoek is afgerond met een onderzoeksverslag en een artikel in Onderzoek van Onderwijs jrg 39 no 3 p48-54.

Voor vragen of opmerkingen kunt u contact opnemen met Rob Kayzel .