Als mantelzorger ben je niet altijd ‘bij de les’

Rick Kwekkeboom, lector Langdurige Zorg en Ondersteuning, doet al zo’n 40 jaar onderzoek naar mantelzorg. Daarbij stuit zij al jaren op een hardnekkig misverstand. “Het heersende beeld is dat wij Nederlanders, zodra iemand in onze familie ziek of oud wordt of een handicap heeft, professionele zorg vragen en zelf niks meer doen. Dat is gewoon niet zo. Ik vind het een pervers verhaal dat door de politiek de wereld in is geholpen. Uit onderzoek blijkt dat de mantelzorg die wij aan onze naasten geven maar liefst 5 tot 8 keer zo groot is als de professionele zorg.”

Studenten-mantelzorgers

Die grote omvang van de mantelzorg betekent dat ook duizenden medewerkers en studenten van de Hogeschool van Amsterdam mantelzorger zijn. Dat brengt Kwekkeboom op nog een misvatting: dat mantelzorg vooral betrekking heeft op zorg voor ouderen. “Je kunt ook een vader met multiple sclerose hebben, of een broertje met een beperking. Zo’n 6 tot 10% van onze studenten is mantelzorger. Of ze nu wel of geen zorgtaken hebben, mantelzorg drukt op de tijd en energie die deze jongeren kunnen besteden aan hun sociale contacten en opleiding.” Misschien ligt het percentage mantelzorgende studenten nog wel hoger, denkt Kwekkeboom. “Niet iedereen praat er makkelijk over, zeker als het gaat om zorg voor iemand met psychiatrische problemen of een verslaving.”

Begrip

Tot voor kort was er heel weinig aandacht voor jonge mantelzorgers. De HvA wil daar verandering in brengen. Welke adviezen heeft de lector? “Als onderwijsinstelling moet je uitdragen dat je weet dat mantelzorg voorkomt, en dat dat oké is. Dat begint al op de Open Dag: ‘Het kan zijn dat jij thuis met een zorgsituatie zit, wij willen meedenken hoe je dat kunt combineren met je studie.’ Daarnaast kun je medewerkers oproepen rekening te houden met de mogelijkheid dat een student een zorgverantwoordelijkheid heeft en daardoor niet altijd bij de les is, letterlijk en figuurlijk. Docenten aansporen de achtergrond te achterhalen als een student niet bij een college was, in plaats van straf uitdelen.”

“Je moet van je jeugd genieten”

Kwekkeboom heeft nog een belangrijk punt. “Regelmatig horen jonge mantelzorgers opmerkingen als: jij bent jong, je moet van je jeugd genieten, je hoort geen zorgverantwoordelijkheid te hebben. Maar de meeste mantelzorgende studenten willen die zorg kunnen blijven geven. Die zeggen: het is mijn vader, ik wil hem die zorg geven én ik wil studeren.”

Hele nacht in het ziekenhuis

Creative Business-student Roza Celia Bom herkent dat. “Ik ondersteun mijn moeder bij de persoonlijke verzorging van mijn zus. Als wij die zorg niet konden geven, dan zou mijn zus in een verzorgingstehuis moeten wonen. Ik ben ermee opgegroeid en weet niet anders, maar soms leidt die zorg me wel af van mijn studie. Pas zaten we onverwacht de hele nacht in het ziekenhuis. Ook maak ik me veel zorgen over de kwaliteit van de dagbesteding van mijn zus. Ik voel me vaak schuldig en vraag me dan af of ik in werkgroepen wel evenveel doe als de rest. Ook ben ik soms bang dat ik mijn deadlines niet haal – terwijl het eigenlijk altijd wel lukt. Docenten hebben begrip voor mijn situatie.”

Community’s

De HvA heeft een Whatsapp-groep voor mantelzorgers. “Die groep ging bijvoorbeeld picknicken”, vertelt Roza Celia. “En FLOOR, het culturele platform van de HvA, organiseerde een panelgesprek over mantelzorg, dat was fijn. Om mijn opleiding te kunnen doen moet ik soms leuke dingen opofferen – mijn vriendinnen gaan veel uit. Aan de andere kant: ik zat in de jeugdraad van de Stichting Het Vergeten Kind en dat was een mooie ervaring. Maar toen ik onlangs mocht spreken op een mantelzorgcongres moest ik op het laatste moment afzeggen omdat ik moest mantelzorgen. Hoe ironisch.”

Studievertraging

Roza Celi weet met kunst-en-vliegwerk haar deadlines te halen, maar dat lukt niet iedere mantelzorger. Judith ten Hagen, docent Pedagogiek, zag tijdens haar onderzoek naar langstudeerders dat mantelzorg een belangrijke oorzaak van studievertraging is. “Studenten lijken zich niet altijd te realiseren wat een enorme belasting ze hebben en voelen zich schuldig als ze de studie niet op tijd afronden. Terwijl het juist knap is dat ze het volhouden, al doen ze er iets langer over.”

Online afstudeercafé

Een nadeel van langer studeren: studenten zijn niet meer verbonden aan een groep. Dat leidt tot minder inclusie, welzijn en betrokkenheid, ziet Ten Hagen. “Daarom heb ik voor studenten die door hun omstandigheden niet of weinig fysiek aan het onderwijs kunnen deelnemen een online afstudeercafé opgericht. Dit voorziet in een enorme behoefte.” Ervaringen delen met medestudenten en peersupport helpt, is haar ervaring. Ruimte voor social talk is belangrijk. Net als een oordeel loos, luisterend oor van docenten.

Tot slot een tip van Ten Hagen voor de medestudenten van de mantelzorgers: sta open voor hun verhalen. “En als je zelf mantelzorger bent: fijn als je je verhaal deelt. Het is belangrijk met elkaar in gesprek te zijn, begrepen en bemoedigd te worden.”