Klopt dit wel? Studenten ontwerpen checkfunctie TikTok

Tijdens de master Digital Design worden studenten klaargestoomd om de designers, developers en producers van de toekomst te worden. Een van de projecten waar zij bij betrokken zijn, is Desinformatie in kaart van het lectoraat Creative Media for Social Change. De onderliggende vraag: wat hebben mensen nodig om hun medianetwerk te begrijpen en te navigeren?

Alumna Lidwien Lumkeman deed met haar medestudenten onderzoek, waarna zij een TikTok-feature ontwikkelden waarmee jongeren de informatie die zij krijgen kunnen controleren: Check It. In dit interview vertelt Lidwien hier meer over.

Misinformatie: niet doelbewust, wel groot effect

“Een van de projecten die ik binnen de master Digital Design heb gedaan was gericht op misinformatie op social media. Een enorm actueel en interessant onderwerp. Bij misinformatie gaat het ook om onjuiste informatie die online steeds verder wordt verspreid, eventueel verborgen in een mening, maar het verschil met desinformatie is dat dit niet expres gebeurt, niet met de intentie om te misleiden. Misinformatie komt veel vaker voor dan desinformatie of fake news, Vandaar dat ik me daar met mijn groepje op heb gericht."

Tieners meest vatbaar

"Onze focus lag daarbij specifiek op TikTok, het grootste platform onder jongeren. Tieners zijn namelijk het meest vatbaar voor misinformatie; zij zien niet goed wat echt is en wat nep. Iets dat later ook werd bevestigd in ons onderzoek.

We zijn gestart met een uitgebreid onderzoek. Zo hebben we diverse academische bronnen geraadpleegd, enquêtes binnen ons eigen netwerk gehouden en gekeken hoe diverse socialmediaplatforms misinformatie of fake news adresseren. Sommige platforms werken al met factcheckers, waar ook steeds vaker AI voor wordt ingezet."

Kauwgum voor je kaaklijn?

"Hierna hebben we een workshop georganiseerd op een internationale school in Haarlem. We hebben eerst met twee klassen een discussie gevoerd aan de hand van voorbeeldposts: denk jij dat iets wel of niet correct is? Zo was er bijvoorbeeld een filmpje waarin gesteld werd dat je een betere kaaklijn krijgt van kauwgum kauwen. Omdat een paar scholieren de video al vaak voorbij hadden zien komen, waren ze er absoluut van overtuigd dat dit klopte. Een voorbeeld van misinformatie en een bevestiging van wat we eerder in de literatuur hadden gevonden. "

Mening baseren op anderen

"Iets anders dat tijdens de workshop naar voren kwam was dat veel TikTok- gebruikers vrijwel altijd naar de comments toe gaan om te kijken hoe anderen reageren. Zij baseren daar vervolgens ook hun eigen mening op: 'Change your opinion in what other people think'.

Ten slotte hebben we samen met de middelbare scholieren gebrainstormd over wat een oplossing zou kunnen zijn voor het verspreiden van misinformatie. We hebben drie concepten gepitcht en daar hebben de scholieren op gereageerd en een lijst met requirements opgesteld. Met deze input zijn wij vervolgens terug naar de tekentafel gegaan."

Scrollen niet verstoren

"Een van de wensen van de doelgroep was dat de experience van het scrollen niet verstoord zou worden. Tieners willen wel kunnen blijven kijken, terwijl ze ondertussen meer info krijgen over of iets waar is of niet. Bij voorkeur in de vorm van een video in plaats van tekst. En het mocht ook wel genuanceerd zijn: is iets echt waar of niet helemaal, en hoe groot is dat verschil dan? De factchecker moest bovendien te openen zijn in hetzelfde platform. Uiteindelijk hebben we er daarom voor gekozen om een feature te bouwen die in de TikTok-app geïmplementeerd kan worden: Check It.

Check it!

Met de feature Check It is de betrouwbaarheid van informatie op verschillende manieren gewaarborgd. Zodra iemand een TikTok-account creëert krijg hij of zij de vraag om een ‘proof of identity’ te uploaden. Dit is vooral voor creators van belang, zij kunnen hierbij selecteren dat ze een zogenaamde ‘verified specialist’ zijn en documenten - bijvoorbeeld een diploma - toevoegen om hun specialiteit te bewijzen. Daarnaast wordt iedere post op TikTok voorzien van een comment van een fact checker; een opmerking over in hoeverre iets een mening is of helemaal wel of helemaal niet correct. Er worden ook gelijk gerelateerde video’s getoond, die laten zien waarom iets wel of niet waar is. "

Terug naar de school

"Nadat we ons prototype hadden gemaakt zijn we teruggegaan naar dezelfde middelbare school. Daar hebben we het getest met een groep scholieren. Iets waar zowel wij als de school heel positief op terugkijken. Er was ook een expositie op de HvA waar we ons werk hebben getoond. Nu ik zelf op zoek ben naar een baan hoop ik zeker iets te vinden in deze richting. Het lijkt me heel leuk om aan de slag te gaan met een case, eerst onderzoek te doen en dan echt iets te mogen ontwerpen.”

Het grotere onderzoeksproject Desinformatie in Kaart wordt begin februari afgerond. In dit project ontwikkelen HvA-onderzoekers van de lectoraten Creative Media for Social Change en Visual Methodologies nieuwe vormen van mediawijsheid in samenwerking met Beeld en Geluid, de KB en mediagebruikers. De onderzoekers brengen ook het huidige (online) medialandschap in kaart en maken dit inzichtelijk voor gebruikers.