Nieuwe minor leert studenten fake news tegen te gaan

Desinformatie kan onrust teweegbrengen en polarisatie veroorzaken, en beïnvloedt dus onze maatschappij en ook de democratie. De verspreiding ervan gaat razendsnel dankzij sociale media. Grote kans dus dat HvA-studenten hier als professionals ook mee te maken krijgen; of dat nu als journalist, leraar, klimaatdeskundige of maatschappelijk werker is.

Meer kennis hard nodig

Toch is er in het Nederlandse medialandschap nog niet zo veel bekend over de onderliggende mechanismen van desinformatie en hun samenhang, Dat zegt Yuri Westplat, docent-onderzoeker bij het lectoraat Responsible IT, die daar met deze nieuwe minor Desinformatie en Misinformatie verandering in probeert te brengen. “Er is wel wat online informatie over de onderliggende oorzaken en mogelijke oplossingen van desinformatie; maar veelal gefragmenteerd, en vooral gebaseerd op Amerikaanse of Russische voorbeelden.

“Bij het lectoraat Responsible IT doen we wel al langer onderzoek naar de technische kant van desinformatie, naar de social algoritmes, filterbubbels, fake media en AI. Vanuit die onderzoekservaring hebben we deze nieuwe minor ontwikkeld.”

Breder kijken

De minor valt officieel onder de opleiding HBO-ICT; maar is er nadrukkelijk een geworden waarin meerdere disciplines samenkomen, aangezien desinformatie zo’n urgent, veelzijdig en complex maatschappelijk thema is. ”Naast de ICT-kant zijn ook media en psychologie enorm belangrijk voor het doorgronden ervan”, zegt Westplat.

Bij de minor zijn dan ook docenten van vier opleidingen betrokken: HBO-ICT, CO+CB (Comnmunicatie en Creative Business), Toegepaste psychologie en CMD (Communication and Multimedia Design). Ook meerdere lectoraten werken informeel samen binnen deze minor: naast het lectoraat Responsible IT (van lector Nanda Piersma) zijn Creative Media for Social Change (van lector Tamara Witschge) en Psychologie voor een Duurzame Stad (lector Reint-Jan Renes) betrokken.

Westplat: “Het is dus echt een transdisciplinaire minor. Studenten doen nieuwe inzichten op doordat het onderwerp van meerdere kanten wordt benaderd; vanuit zowel technologische, psychologische als media-perspectieven. Wat mij betreft is dat ook de toekomst van het onderwijs.”

Mix van studenten

Onlangs is een groep van 20 studenten met de nieuwe minor gestart, waarvan het grootste deel Creative Business studeert, en een aantal Communicatie, CMD, Bestuurskunde en Economie, en er zit 1 student HBO-ICT bij. “Al met al een mooie opleidingoverstijgende mix.”

Juist omdat weinig bekend is over desinformatie en de onderliggende mechanismen bekend in een Nederlandse context, zullen de studenten, met ieder hun eigen competenties, ook delen zelf moeten uitpuzzelen. “Het is een leerzaam traject, ook voor de docenten.”

Samenzweringstheorieën en filterbubbels

In het eerste blok staan drie basisvakken centraal: psychologie, media en technologie, waarin studenten de onderliggende mechanismen van desinformatie beter leren herkennen. Welke psychologische processen zijn er, hoe triggeren algoritmes die processen? En hoe triggeren media deze processen? De eerste stap is dat studenten zo de afzonderlijke factoren leren kennen achter bijvoorbeeld samenzweringstheorieën en filterbubbels. Vervolgens brengen zij in een project de drie perspectieven samen (media, psychologie en IT) om desinformatie te leren herkennen en tegen te gaan

In het tweede blik buigen studenten zich erover hoe je iets zou kunnen bedenken, ontwerpen of maken – een product of concept- om desinformatie tegen te gaan De studenten leren zo hoe ze hier vanuit hun beroepsrol een actieve rol in kunnen spelen.

Cinekid Festival: Echt of nep?

De minor werkt met actuele casussen en opdrachten van partners. Zo werkt de eerste lichting studenten deze maand samen met het Cinekid Festival. Het kinderfilmfestival heeft dit jaar namelijk het thema ‘Echt of Nep?’

In het ‘Cinekid Experience Lab’ in Amsterdam-Noord kunnen kinderen aan de hand van 25 installaties het verschil tussen echt of nep leren herkennen. De minorstudenten gaan op donderdag 19 en vrijdag 20 oktober deze installaties bedienen. Cinekid wil het effect van de installaties meten, dus de studenten zullen de kinderen ook vragen of ze er iets van hebben geleerd.

Westplat: “Voor de studenten is dit een mooie voorbereiding op hun eindproject, waarin ze zelf zo’n installatie kunnen ontwerpen. Of iets anders wat bij hun opleiding of toekomstige beroepsrol past, zoals een filmpje, een paper of een podcast.”