Zonder (social) media geen live-beleving

Esther Hammelburg sprak bijna 400 bezoekers van Oerol, Serious Request en Pride Amsterdam over hun beleving van deze evenementen, en de rol die sociale media hierbij spelen. Hieruit komt duidelijk naar voren dat de klassieke opvatting van ‘live ergens bij zijn’ drastisch is veranderd.

"Mediawetenschappers zagen het al langer gebeuren, en corona heeft dit proces nog eens versneld: als mensen ergens fysiek zijn en dit niet op Instagram of Facebook delen, hebben zij het gevoel er minder bij te zijn", zegt Hammelburg. "Alles wat we beleven, krijgt vorm met media. Live heeft een nieuwe betekenis gekregen; dit biedt kansen voor de evenementenbranche en culturele sector."

Nederland is dan ook een ‘gemedialiseerd’ land; ons internet- en socialmediagebruik ligt hoog. Hammelburg zag dit terug tijdens de interviews: slechts één van de honderden geïnterviewden had geen mobiele telefoon, de rest was er bijna onlosmakelijk mee verbonden.

Sociale media versterken beleving

Mensen gebruiken social media als ritueel wanneer ze ergens aankomen, en om voor hun gevoel nog ‘echter’ te beleven dat ze bij een livemoment aanwezig zijn. De bleek niet alleen uit de interviews die Hammelburg hield; zij observeerde ook honderden offline en online bezoekers, en bestudeerde ruim 15.000 foto’s van Instagram en Twitter. De verstrengeling tussen dat moment van aankomen en social media zag zij overal terug. Zelfs bij een cultureel evenement als Oerol: "De deelnemer kwam aan en legde het meteen vast: zon, zee, wind. Dit framet het moment; zo leg je het extra vast in je beleving."

Ook bij de Amsterdam Pride, op een boot midden in het feestgedruis, hadden deelnemers het gevoel dat zij sterker aanwezig waren mét social media, dan zonder. "Een deelnemer zei bijvoorbeeld: als ik het niet deel, dan ben ik er niet echt; dan is dit moment niet compleet."

Herinnering wordt anders

Sociale media veranderen ook hoe mensen herinneringen opslaan en later herbeleven. "De herinnering is heel sterk in het moment van beleven gekropen. Events kunnen daar meer rekening houden", aldus Hammelburg. Mensen delen vooraf al voorpret van een ‘memorabel’ event. Vervolgens delen ze het op het moment zelf met hun sociale achterban. En achteraf willen ze de ervaringen online blijven uitwisselen.

Eerder speelde dit effect al bij fotografie. "Als je terugkijkt op je eigen leven, herinner je je waarschijnlijk ook vooral de momenten die zijn vastgelegd met foto’s. Media hebben dus invloed op hoe je later aan iets terugdenkt; je herinnert dan wat er is vastgelegd. Tegelijk zijn mensen door media bewuster bezig om een herinnering te creëren. Je overtuigt jezelf en anderen er met media ervan dat je er écht was."

Kans voor culturele sector

Live heeft dus een nieuwe betekenis gekregen, maar mensen beseffen het nog niet. Daar liggen kansen, zegt Hammelburg. "Events zijn toch vaak nog erg zendergeoriënteerd. Er wordt heel weinig gedaan met wat bezoekers zelf produceren. Soms zijn er reposts, maar toch kan dit veel meer benut worden. Zeker nu de eventsector geraakt is door corona, kan de culturele sector beter inspelen op socialmediagebruik, en de manier waarop mensen live via die platforms beleven."

Hammelburg biedt in haar proefschrift ook een aantal handvatten voor de evenementensector en beschrijft tien ontwerpprincipes. De bottom line: maak van een bestaand event niet een hybride event door er simpelweg alleen een camera op te richten, want iedere livebeleving is uniek. Oók als het om een event op afstand gaat. "Je kunt dit het beste inrichten als een unieke gebeurtenis, en niet proberen een fysieke ervaring na te bootsen."

Telefoon wegleggen

Voor de duidelijkheid: Hammelburg gelooft niet dat bij iedere live gebeurtenis altijd social media ingezet zullen worden. "Je ziet nu juist ook een beweging onder mensen die bewust hun telefoon wegleggen, om het moment helemaal aanwezig te beleven. Ook de rituele beleving zónder media wordt versterkt, juist doordat social media zo alomtegenwoordig zijn", aldus Hammelburg.

De beelden bij dit artikel zijn met toestemming gebruikt voor de uitingen van de HvA en UvA rond dit proefschrift, maar mogen niet gedeeld worden op andere websites (m.u.v. portret Esther Hammelburg en cover proefschrift).