Middelengebruik onder risicojongeren in kaart gebracht

In elke groep wordt alcohol gedronken; in de meeste daarvan drinkt driekwart tot iedereen. De groepen die het meest drinken komen uit dorpen waar vaak (nog) sprake is van een ‘rijke’ alcoholcultuur en waar confessionele partijen nog relatief veel invloed hebben in de gemeente. Jongeren met een migratieachtergrond (vaak in grote steden) drinken aanmerkelijk minder. Voor (bijna) alle groepen geldt dat alcohol voornamelijk in het weekend wordt gebruikt. Alcohol wordt het meest gecombineerd met cannabis (vooral in het weekend).

In sommige groepen (expressionisten en eigenheimers) ook met amfetamine, 3-MMC of cocaïne (vaak jongvolwassenen). Verschillende professionals maken zich zorgen over het overmatige drink- en binge-gedrag (minimaal 20 glazen) en het (fors) drinken op jonge leeftijd. Professionals zien soms al op vroege leeftijd lichamelijke, geestelijke en sociale risico’s bij stevige drinkers.

In elke groep wordt cannabis gebruikt; in de meeste daarvan blowt driekwart tot iedereen. Bij jongeren met een niet-westerse achtergrond geldt cannabis als een belangrijk middel en vaak met een positiever imago dan alcohol waar meer taboe op rust. In veel groepen wordt elke dag geblowd. Professionals maken zich bij stevige blowers zorgen over hun problematisch cannabisgebruik, hetgeen resulteert in stagnatie, te laat komen, spijbelgedrag en vroegtijdige schooluitval. Veel jongeren ontkennen of bagatelliseren hun riskante blowgedrag. Een deel gebruikt cannabis als zelfmedicatie voor ADHD-klachten.

In vrijwel elke groep wordt nicotine gebruikt; in de meeste daarvan rookt, vapet of snus driekwart tot iedereen. Er vindt een snelle popularisering plaats van vapen onder jongeren in zowel dorpen als steden. Ook vindt veel straatverkoop plaats. De impact van vapen is groot en sommige professionals vinden het frustrerend dat het afkalvende gebruik van sigaretten in de afgelopen jaren door de opmars van vapen teniet wordt gedaan. Veel jongeren vinden vapen cool (o.a. gadget, smaakjes) en vinden dat het niet schadelijk is voor de gezondheid. Het gebruik van snus is vooral populair onder jongeren met een niet-westerse migratieachtergrond. Snus wordt niet alleen in de vrije tijd gebruikt, maar ook op school en tijdens het werk.

Ecstasy, cocaïne, 3-MMC en amfetamine worden gerekend tot de stimulantia met een (mild) eufore werking. Opvallend is de opmars van 3-MMC die ondanks het verbod populair blijft en qua verspreiding amfetamine verdrongen heeft van de derde plaats en cocaïne op de hielen zit. Veel stimulantia worden aangeschaft met behulp van (vrienden)dealers.Ecstasy wordt in driekwart van de groepen gebruikt. Na alcohol, nicotine, cannabis en lachgas, is ecstasy het meest verspreid binnen groepen en is prevalent in alle regio’s.

In ruim de helft van de groepen wordt cocaïne gebruikt. Cocaïne is in alle regio’s prevalent. In de helft van de gebruikersgroepen is cocaïne stabiel gebleven, maar in de andere helft nam het gebruik toe. Het gebruik van cocaïne is minder setting-specifiek als ecstasy, en in sommige dorpen een vaste waarde in combinatie met alcohol. Cocaïne wordt in de (natte) horeca gebruikt, in de auto, op straat, bij vrienden of solistisch na (en soms tijdens) het werk.

In ruim de helft van de groepen wordt 3-MMC gebruikt. In de meeste gebruikersgroepen is het gebruik van 3-MMC toegenomen. Ten opzichte van de tweede meting zijn er meer groepen bijgekomen waarbinnen het middel wordt gebruikt. Populair geworden in coronatijd blijft 3-MMC ook in deze meting gewild in veel groepen. Verbod of niet. Het middel vindt zijn weg vanwege het gewenste stimulerende effect. Het verbod heeft er wel toe geleid dat webwinkels allerlei varianten aanbieden en dat wat bij bezorgdiensten moet doorgaan voor 3-MMC dat vaak ook niet is.

In gebieden waar veel alcohol wordt gedronken wordt het middel onderling veel uitgedeeld en geprezen als ‘speed zonder stigma’. Meer jongeren zijn excessiever en meer chronisch gaan gebruiken. In sommige groepen gebruiken jongeren vaker solistisch vanwege de angst voor uitsluiting. In meer groepen dringt het besef door van negatieve effecten op de gezondheid. Professionals zien meer jongeren zoeken naar hulp en behandeling.

In ongeveer de helft van de groepen wordt amfetamine gebruikt. Bij de helft van de gebruikersgroepen is het gebruik van amfetamine toegenomen. Amfetamine heeft minder status onder gebruikers dan cocaïne, maar lang niet iedereen is daar gevoelig voor. Met amfetamine blijf je net zo lang op je benen staan en het is ook nog veel goedkoper. Amfetamine wordt gecombineerd met cannabis en/of alcohol.

Lachgas blijft et als in de tweede meting (2020-2021) het populairste narcosemiddel, vergeleken met ketamine en GHB. Hoewel de populariteit van lachgas dwars door alle jongerenculturen en leefstijlen loopt, is er sprake van een dalende populariteit. De verspreiding van ketamine blijft matig over de hele linie, maar in de groepen lijkt de belangstelling toe te nemen. Het GHB-gebruik blijft gering.

Ten slotte blijven er nog enkele middelen over die in geringe mate worden gebruikt. Met uitzondering van 3-MMC (en varianten) hebben jongeren weinig ervaring met andere nieuwe psychoactieve stoffen (NPS). Psychonauten die telkens met iets anders komen zijn er nauwelijks, hoewel er wel psychedelica worden gebruikt en daarover relatief vaak toenemend gebruik wordt gerapporteerd. Andere middelen die gebruikt worden in sommige gemarginaliseerde groepen zijn basecoke, heroïne en methamfetamine.