Emancipatie is van ons allemaal

Jullie moesten allemaal barrières overwinnen om te komen waar je nu bent. Hoe kunnen jullie eraan bijdragen dat jonge vrouwen makkelijker hun weg vinden?

Patricia: ‘Als opleidingsmanager heb ik daar het meest direct mee te maken. De docenten maken de studenten natuurlijk van dag tot dag mee. Ik probeer richting het docententeam uit te stralen dat wij er zijn om studenten voor wie studeren geen vanzelfsprekende keuze is geweest, op weg te helpen. Als studenten niet meteen alle studiepunten halen, is dat geen reden om ze af te schrijven, maar om te kijken wat er speelt. Ik probeer zelf altijd uit te stralen dat het belangrijk is om het meeste te halen uit de kwaliteiten die je hebt.’

Jopie: ‘Als hogeschool besteden we veel aandacht aan studentenwelzijn en zetten we extra in op de dingen die het studenten mogelijk maakt om te studeren, zoals een studentenpsycholoog of het mentor-plusprogramma. Een zorg daarbij is dat studenten enorm hoge eisen aan zichzelf stellen.’

Patricia: ‘Ik probeer studenten mee te geven dat je economische zelfstandigheid een belangrijk goed is. Daarom moedig ik mensen altijd aan om minimaal vier dagen per week te werken. Maar vooral vrouwen, omdat die eerder dan mannen lijken te kiezen voor drie dagen of minder.

Nadia: ‘Ik zie een trend ontstaan dat jongeren niet meer geloven in een fulltime job en veel meer uit het leven willen halen dan alleen maar werk. De samenleving is aan het veranderen en het is vooral belangrijk is dat vrouwen bewuste keuzes maken.

Als hogeschool besteden we veel aandacht aan studentenwelzijn en zetten we extra in op de dingen die het studenten mogelijk maakt om te studeren, zoals een studentenpsycholoog of het mentor-plusprogramma. Een zorg daarbij is dat studenten enorm hoge eisen aan zichzelf stellen.

Betekent vrouwenemancipatie niet ook: keuzevrijheid om andere keuzes te maken?

Patricia: ‘Het staat iedereen vrij om parttime te werken en andere dingen te doen in het leven. Alleen: hoe vrij is die keuze nou echt in onze maatschappij? Daar vind ik hem wel schuren. Ik paste vroeger veel op kinderen en als ik Jip en Janneke voorlas, deed ik het andersom: vader is aan het afwassen en moeder komt uit haar werk. Een beetje flauw, maar toch, dat clichébeeld wordt ook nu nog geschetst. In tv-reclames over schoonmaakmiddelen zie je altijd vrouwen, behalve bij het merk Mister Muscle.’

Jopie: ‘De keuzes die je maakt bepalen wel je mogelijkheden. Het is belangrijk als je een gezin hebt om goede afspraken met je partner te maken. Toen ik bij een gehandicaptenzorginstelling kwam werken zei iemand: wat fijn, een vrouwelijke bestuurder, die snapt ons. Er was een collega die vertelde dat ze helaas niet naar de kerstviering op het werk kwam omdat er een kerstviering op de school van haar kind was. Toen zei ik: dat begrijp ik, hartstikke goed dat je voor je kind kiest, en hoe ga je het volgend jaar regelen? Gaat je partner dan mee en kom je dan met ons hier kerst vieren? Ik ga echt uit van gelijkwaardigheid en het verdelen van taken in een gezin. Onze banen als leidinggevende zijn (meer dan) fulltimebanen. Dan kun je het slim regelen dat je het in vier dagen doet, maar als je elke dag van 9 tot 5 wil werken dan gaat het niet lukken.’

Vraagt opereren op dit niveau ook offers?

Jopie: ‘Toen de oudste dochter bijna twee was, kreeg ik een tweeling. We hebben de oppas goed geregeld, maar ik moest om zes uur ’s ochtends weg en kwam thuis als het donker was. Ik heb mijn kinderen in de basisschooltijd weinig gezien. Als ik terugkijk, vind ik dat soms wel jammer.

Nadia: ‘Dat herken ik. Ik heb altijd veel gewerkt en soms krijg je dan de vraag van je kind: wanneer ga jij een keer mee met schoolreisje, mama? Dat zijn toch wel vragen die er inhakken. Mijn moederhart wil altijd bij de kinderen zijn, maar haal je dan wel uit het leven wat je eruit zou willen halen? Je wil dat vrouwen daarover nadenken. In mijn vorige baan bij de gemeente Amsterdam was ik ook coach. Vrouwen met een bi-culturele achtergrond vroegen vaak: hoe kun jij op dit niveau werken terwijl je drie kinderen hebt? Als je in gesprek gaat, zie je enerzijds dat ze een maatschappelijke druk ervaren. Je moet sterk genoeg zijn om die van je af te laten glijden. Anderzijds zie ik onzekerheid bij vrouwen. Als er zich een nieuwe functie aandient, zijn vrouwen eerder geneigd om te denken: dat kan ik niet of ik tik niet alle boxjes aan. Mannen denken eerder: nou, ik tik drie hokjes aan, ik probeer het.’

Patricia: ‘Ik denk soms dat het eerder succesangst is dan bang zijn dat je het niet kan. Een keuze maken voor een uitdagende baan is ook uit je comfortzone komen en kwetsbaar zijn.’

Als er zich een nieuwe functie aandient, zijn vrouwen eerder geneigd om te denken: dat kan ik niet of ik tik niet alle boxjes aan. Mannen denken eerder: nou, ik tik drie hokjes aan, ik probeer het.

Hadden jullie zelf rolmodellen als kind?

Nadia: ‘Ik had echt te weinig rolmodellen, zeker vrouwelijke. Ik heb wel altijd mensen in mijn leven gehad die in mij geloofden en die al wat verder waren in hun loopbaan en me inspireerden om het maximale uit mezelf te halen. Maar ook met vallen en opstaan hoor, ik ben genoeg mensen tegenkomen die helemaal niets van me moesten hebben. Opvallend genoeg vaak vrouwen. Ook daarvan leer ik. Mijn basishouding is als het tegenzit dat ik tegen mezelf zeg: wat heb je geleerd uit deze situatie? Ik geloof dat vrouwen sneller geneigd zijn om te denken: laat ik dan maar drie dagen werken, omdat het anders misschien te zwaar is of te eng of ingewikkeld. Het heeft ook te maken met de kracht die in je zit.’

Jij had geen rolmodel, Nadia. Wil je zelf een rolmodel zijn?

Nadia: ‘Het is voor mij een hele bewuste keuze geweest om een stap voorwaarts te maken, maar dan op het gebied van bi-culturaliteit. Ik ben een geboren en getogen Amsterdamse, maar omdat ik een hoofddoek draag kwam de portefeuille diversiteit en inclusie steeds bij mij terecht. Daar kreeg ik op een gegeven moment enorme aversie tegen. Ik dacht: vraag je me om mijn talenten of om hoe ik eruitzie? Ik heb me daar een tijd tegen afgezet. Op een gegeven moment kwam ik tot het besef: je hebt hier iets te doen. Als ik het verschil wil maken, dan moet ik als bi-culturele vrouw die moslima is en een hoofddoek draagt en inderdaad een bepaalde positie bekleedt ook op die plek gaan staan. Maar ik breng mezelf in die positie en niet andersom. Dat is wel een bewustzijnsproces geweest waar ik een paar jaar over heb gedaan.’

Hoe kijken jullie aan tegen quota in leidinggevende functies? Dat gaat om inclusiviteit in bredere zin.

Jopie: ‘Ik vind zelf dat we een afspiegeling moeten zijn van de samenleving. Onze grootste uitdaging is de bi-culturaliteit, wat betreft man-vrouw zitten we redelijk goed, behalve wat betreft de hogere managementfuncties en lectoren. Als vrouw moet je in een sollicitatieprocedure wel de kans krijgen om je talenten te zien. Dat betekent dat we anders (inclusief) moeten werven en selecteren. Als je werkt met wervingsbureaus dan is het belangrijk af te spreken om meerdere vrouwelijke kandidaten voor te dragen. Voor één vrouw tussen tien mannelijke kandidaten is het lastig. Je blijft altijd mensen selecteren op hun kwaliteiten. Als er geen geschikte mensen solliciteren zul je als je de diversiteit van je team groter wilt maken, gericht moeten werven en soms een vacature langer openstellen.’

Patricia: ‘Als je inclusief wil gaan werven en je selectiecommissie bestaat vooral uit witte mensen van dezelfde leeftijd, omdat dat nou eenmaal de mensen zijn die in je organisatie werken, dan kom je er niet. Soms moet je keihard zeggen: nu gaan we ervoor zorgen dat we het anders gaan doen. Dan kijk je nog steeds naar kwaliteit, want een quotum is natuurlijk niet: pluk de eerste de beste vrouw van straat. Het gaat overigens ook over veel meer; bijvoorbeeld gender, bi-culturaliteit, leeftijd. Wij hebben een aantal trainees binnen de opleiding en je merkt dat diversiteit effect heeft als het massa krijgt. Je moet ook massa creëren om de balans te herstellen.’

Ik vind zelf dat we een afspiegeling moeten zijn van de samenleving. Onze grootste uitdaging is de bi-culturaliteit, wat betreft man-vrouw zitten we redelijk goed, behalve wat betreft de hogere managementfuncties en lectoren. Als vrouw moet je in een sollicitatieprocedure wel de kans krijgen om je talenten te zien. Dat betekent dat we anders (inclusief) moeten werven en selecteren.

Hebben vrouwen andere kwaliteiten in leiding geven dan mannen?

Patricia: ‘Door het verschil tussen mannen en vrouwen zo sterk te benoemen, maak je het te zwart-wit en dat is het volgens mij in de praktijk niet. Er zijn hele invoelende, empathische mannen die fantastisch leidinggeven, maar dat moet ook passen bij de omgeving. Soms is taakgerichtheid ook helemaal niet zo verkeerd.’

Jopie: ‘Ik kom uit de situatie dat ik de enige vrouw was tussen allemaal mannelijke bestuurders. Ik heb wel eens koffie ingeschonken bij een sollicitatie waar ik de kandidaat was en toen dacht de commissie dat ik de secretaresse was in plaats van de potentiële bestuurder. Ze zeiden toen: maar je moet ook geen koffie inschenken als vrouwelijke bestuurder. Dus je wordt bijna aangemoedigd om je feminiene eigenschappen niet te tonen, terwijl ik het gewoon leuk vind om voor andere mensen te zorgen. Voor je het weet ga je je daarnaar gedragen. Dan moet je oppassen dat je niet verwijderd raakt van je eigen talenten.’

Patricia: ‘Ik krijg wel eens terug van mensen: je was nu wel heel duidelijk in wat je vond. Als een man dat doet, is hij helder, daadkrachtig, dan heb je visie, ben je een goede leider. Als vrouw word je daar soms wat harder op afgerekend. Heel frustrerend.’

Nadia: ‘Dan draag ik ook nog een hoofddoek. Ik heb wel eens een in sollicitatiegesprek gezeten waarbij ik de terugkoppeling kreeg dat iemand bang was dat er door mijn stevigheid ruzie zou komen. Toen dacht ik, ik ben helemaal niet op mijn plek bij jullie. Dan kan ik aan mezelf twijfelen, maar ik kan ook denken: dit is niet de juiste setting.’

Het thema van Internationale vrouwendag is Onbeperkt leefbaar.

Nadia: ‘Gelijkwaardigheid is een van de Sustainability Goals. Als je Onbeperkt leefbaar vanuit die context bekijkt, vind ik dat heel mooi. Daar hebben we in Nederland nog wel wat werk te verzetten.’

Patricia: ‘Mijn stiefdochters zijn in de leeftijd dat ze veel de stad ingaan. Die voelen zich soms beperkt in waar ze in hun eentje naartoe fietsen. Dat maakt gewoon dat je je minder vrij beweegt en nadenkt over wat je aandoet. Dat speelt ook voor onze vrouwelijke studenten. Ik vind het zorgelijk dat we dat nog steeds niet hebben opgelost als maatschappij. We hebben het steeds over vrouwenemancipatie, maar emancipatie is van ons allemaal. Ook van mannen, het is genderonafhankelijk.’

Jopie: ‘Het gaat erom dat vrouwen in vrijheid hun eigen keuzes kunnen maken, vanuit hun eigen kracht. De vraag is: kunnen vrouwen nu in vrijheid een keuze maken, of gaan ze niet werken omdat ze de kinderopvang bijvoorbeeld niet kunnen betalen en als vrouw minder verdienen en het werk te weinig financieel oplevert. Er zijn allerlei zaken die de keuzevrijheid van vrouwen in de weg staan. En dan is hun leven niet Onbeperkt leefbaar, want de context bepaalt de leefbaarheid. Ik schrik wel als ik de cijfers zie hoe weinig vrouwen economisch onafhankelijk zijn.’

Patricia: ‘Dat vrouwen economisch zelfstandig zijn, is voor mij een heel belangrijke waarde. Die conflicteert wel met de ook heel belangrijke waarde keuzevrijheid, zeker gecombineerd met de vraag: hoe vrij is die keuze dan? Want idealiter maken mensen in alle vrijheid die keuze maar ik vind dat in onze maatschappij echt nog wel tegenvallen.’