Ondergrondemancipatie in ruimtelijke planning: een agenda

Of het nu gaat om de energietransitie, klimaatadaptatie of verdere verdichting in steden: in de ondergrond wordt naar oplossingen gezocht en vaak ook gevonden. Dat is mooi, maar zorg is op zijn plek. Op strategisch ruimtelijk planniveau spelen de potenties en beperkingen vanuit de ondergrond nog nauwelijks een rol in overwegingen. Daardoor kunnen beperkingen in de ondergrond op den duur het realiseren van maatschappelijke doelen belemmeren en worden potenties niet benut. Het pragmatisme op uitvoeringsniveau, waarmee alle wensen nu nog zo goed mogelijk bij elkaar gebracht worden, loopt voor de grote transitieopgaven tegen zijn grenzen aan.

De afgelopen drie maanden bracht Rooilijn een serie artikelen die de potenties van de ondergrond voor zaken als klimaatadaptatie, energietransitie en stedelijke verdichting in kaart brachten. Veel kansen, uitdagingen, obstakels en oplossingen zijn de revue 2/7 gepasseerd. Dit afsluitende stuk reikt een agenda aan voor de emancipatie van de ondergrond in de ruimtelijke ordening door de belangrijkste conclusies te belichten vanuit één stelling.

De artikelen laten zien dat veel potenties worden benut, maar ook dat het vooral aan de inventiviteit en het pragmatisme op uitvoeringsniveau ligt dat zoveel goed gaat. Onoverkomelijke problemen door gebrekkige omgang met de ondergrond worden blijkbaar voorkomen doordat professionals pragmatisch en creatief genoeg zijn om aan elke situatie een mouw te passen. Maar voor de complexe opgaven van deze tijd is structureel meer aandacht voor de ondergrond nodig. Zowel op strategisch niveau als bij de uitvoering van projecten.

Dit eindartikel stelt dat voldoende ideeën en tools bestaan om de ondergrond mee te nemen in de ruimtelijke ordening. Het is echter nog onvoldoende geworteld in de cultuur van werken, zowel bij de ruimtelijke als bodemexpert. Voor een succesvolle emancipatie van de ondergrond is cultuurverandering essentieel.