Centre of Expertise City Net Zero feestelijk gelanceerd

Geleyn Meijer, rector van de Hogeschool Amsterdam (HvA), maakte in zijn welkomstwoord de verbindende rol van het CoE meteen voelbaar. ‘Met 68 lectoraten is er aan kennis en expertise geen gebrek binnen de HvA’, zei hij. ‘Dat kan overrompelend zijn voor buitenstaanders. Het helpt als we onze krachten rondom belangrijke grootstedelijke thema’s groeperen. Vanuit die gedachte hebben we diverse Centres of Expertise (CoE’s) opgericht.’ Voorbeelden van CoE’s opgericht door de HvA zijn Applied Artificial Intelligence, Urban Vitality, en nu dus ook City Net Zero.

‘Als CoE City Net Zero richten we ons op de klimaatvraagstukken hier in de regio. Daarbij concentreren we ons op drie thema’s: zero emissions, zero waste en zero impact of climate extremes,’ zo vervolgde Felia Boerwinkel, programmanager van City Net Zero. ‘Er liggen veel kansen om de vraagstukken die op deze gebieden spelen integraal op te pakken.’

Knowledge Mile

Aan City Net Zero zijn zo’n 15 onderzoeksgroepen verbonden, en de thema’s raken aan de curricula van minstens zoveel opleidingen. ‘Hier op de ‘Knowledge Mile’ aan de Wibautstraat en Weesperstraat lopen zo’n 35 duizend studenten rond, het leeuwendeel van alle HvA-studenten hier in Amsterdam. Die gaan straks allemaal de arbeidsmarkt op,’ zei Boerwinkel.

‘De stad komt hier naar binnen via stages, afstudeeropdrachten, onderzoeksprojecten en warme contacten. Dat maakt ons bij uitstek geschikt om thema’s op de agenda te zetten, projecten aan te jagen en partijen afkomstig uit onderwijs, overheid, beroepspraktijk en samenleving bijeen te brengen in vernieuwende initiatieven.’

Er zijn binnen de MRA al veel mooie initiatieven om de regio future-proof te maken. ‘Wij geven extra energie aan de kennis en kunde die er al is, door mensen en initiatieven met elkaar te verbinden, en te versterken waar nodig,’ zei de programmamanager.

Hybride bouwblok

Hoe dit in de praktijk werkt, werd duidelijk tijdens de deelsessies, waarin deelnemers aan de kick-off met elkaar in gesprek gingen over specifieke thema’s en vraagstukken. Een daarvan was de workshop Integratie van de opgaven: kansen voor het hybride bouwblok, gehost door HvA-lector Bouwtransformatie Frank Suurenbroek en Bureau Bura.

Op lange tafels stonden maquettes die deelnemers aan de workshop met satéprikkers, post-its, piepschuim en stiften konden omtoveren tot een energieneutraal, circulair én klimaatbestendig gebouw. Dat bleek gemakkelijker gezegd dan gedaan. De ruimte in een bouwblok is beperkt en je hebt te maken met verschillende belangen en partijen. ‘Technisch kan er veel, maar hoe organiseer je het,’ aldus een van de deelnemers.

Innovatie en creativiteit

Het zijn vraagstukken waar Suurenbroek en zijn team dagelijks mee puzzelen. ‘De komende jaren wil de overheid in Nederland 900 duizend nieuwe woningen bouwen. Veel daarvan komen in de regio Amsterdam te staan,’ vertelde de lector. ‘Een uitgelezen kans om gebouwen aan te passen aan de klimaatdoelstellingen. Maar daar is wel veel innovatie en creativiteit voor nodig.’ Dat is precies waarom City Net Zero is opgericht. ‘Als we met experts uit verschillende disciplines en sectoren bij elkaar gaan zitten, komen we tot oplossingen die we anders niet zomaar zouden bedenken,’ aldus Suurenbroek.

Nu kiezen voor later

Waardevolle inzichten waren er ook bij de andere deelsessies, Helpt klimaatadaptatie ook bij vergaande zeespiegelstijging, bijvoorbeeld. ‘Er moet nog veel gebeuren om Amsterdam klimaatbestendig te maken,’ zei Jeroen Kluck, lector Water in en om de stad bij de HvA, tegen een volle zaal. ‘Het is zaak dat we nu goede keuzes maken voor later. Hoe langer we wachten, hoe kleiner de window of opportunity die overblijft.’

Net als bij hybride bouwen is dat een hele uitdaging. ‘We weten nog heel veel niet en dat maakt het lastig om beslissingen te nemen,’ zei Karlijn Kokhuis, planologisch strategisch adviseur bij de gemeente Amsterdam en betrokken bij de transformatie van 650 hectare havengebied naar de nieuwe woonwijk Havenstad. ‘Overstromingen in dit gebied kunnen van verschillende kanten komen – vanaf zee, vanuit de Lek en vanuit het achterland. De kansen op zo’n overstroming lopen uiteen van één op honderdduizend tot één op duizend. Hoe gaan we om met zulke onzekerheden?’

Een herkenbare vraag voor Rob Koeze, strategisch adviseur bij Waternet – waterbeheerder in de regio Amsterdam: ‘Er zijn vier adaptatiestrategieën die we kunnen volgen bij een grotere stijging van de zeespiegel. Daar horen verschillende ontwikkelpaden bij, van het verhogen en verbreden van dijken tot het opspuiten van land voor de kust en veel meer ruimte geven aan het water. De ruimtelijke inrichting moet hierop aangepast worden,’ vertelde hij. ‘Zolang we als land nog geen keuze hebben gemaakt, willen we de ontwikkelpaden voor die opties het liefst zo lang mogelijk open houden. Zo voorkomen we dat je met investeringen nu de boel op slot zet.’

Bewustwording

Bewustwording creëren - bij zowel overheid, bedrijven als burgers - is een belangrijke stap vooruit, naast technische innovaties om het water tegen te houden. Het lesprogramma Kijk in de zeespiegel, ontwikkeld door experts van de HvA in samenwerking met een middelbare school in Amsterdam, is hiervan een mooi voorbeeld. ‘We moeten de balans zien te vinden tussen probleembesef en toekomstperspectief,’ aldus Adwin Bosschaart, hoofddocent bij de lerarenopleiding aan de HvA. Dat is met dit lesprogramma aardig gelukt: leerlingen en hun ouders realiseerden zich na afloop dat de stijging van de zeespiegel hen persoonlijk kan raken.

Natuur of cultuur?

Bewustwording was ook het doel van de presentatie van kunstenaar, technoloog en filosoof Koert van Mensvoort later op de middag. Hij daagde deelnemers aan de kick-off uit om na te denken over de relatie tussen mens, natuur en technologie. Volgens de filosoof leven we in een tijd waarin natuur en cultuur steeds meer door elkaar lopen. ‘Natuur, dat waren altijd de dingen die uit zichzelf ontstaan waren, zoals de oceaan, bergen en het klimaat. En cultuur, dat was wat we zelf gemaakt hadden. Maar dat beeld begint nu te kantelen,’ aldus Van Mensvoort.

Natuurlijk betekent in de eenentwintigste eeuw misschien ook: dingen die we zelf gecreëerd hebben en die vervolgens autonoom verder groeien, zoals het financiële systeem, of het fileprobleem. ‘Vroeger leken natuur en technologie tegengesteld, als dag en nacht. Maar we ontdekken nu dat technologie een eigen natuurlijke dynamiek met zich meebrengt.’ Die kentering roept interessante vragen op, aldus Van Mensvoort. ‘Wat als we het financiële systeem gaan zien als ecosysteem? Hoe sturen we de groei ervan? En wat kunnen bankiers leren van boeren?’

Systeemverandering

Vast staat dat om er een systeemverandering nodig is om tot de ‘net zero city’ te komen. Van Mensvoort: ‘We moeten economie en ecologie met elkaar verbinden, en natuurlijke groei zodanig zien te sturen dat we er nieuwe systemen mee kunnen ontwerpen. Want we hebben uiteindelijk maar één aardbol tot onze beschikking.’

Hoe een dergelijke transitie gestimuleerd moet worden in een grootstedelijke context, daarover ging de afsluitende paneldiscussie. Systeemverandering vraagt om een platform waar problemen aangekaart worden en je samen naar oplossingen kijkt, aldus de diverse panelleden.

De oprichting van het CoE City Net Zero is hierbij een mooie eerste stap. ‘We moeten niet alleen kijken naar techniek, maar ook naar governance en naar wie het werk moet verzetten. Daar hebben we zowel onderzoek, onderwijs als het bedrijfsleven bij nodig,’ zei Renée Heller, lector Energie & Innovatie bij de HvA. Suzanne Klaassen, beleidssecretaris Klimaat & Energie bij VNO-NCW, was het met haar eens: ‘We moeten het bedrijven en andere partijen makkelijker maken om mee te gaan in de transitie.’

Grenzen verleggen

Maar laten we vooral niet wachten tot we de perfecte oplossing gevonden hebben. ‘De oplossingen zijn daar, maar de klimaatverandering is hier. Er moeten ook tussenoplossingen komen en daar kan ieder van ons zelf aan bijdragen, met bewuste keuzes in het dagelijks leven,’ benadrukte Winnie Oussoren, RVA-lid Youth for Climate en voorzitter Milieudefensie Jong.

‘Een systeemverandering is complex en zal niet altijd meteen leuk zijn,’ vulde Reint Jan Renes, lector Psychologie voor een Duurzame Stad bij de HvA, aan. ‘Het is belangrijk dat we hier het gesprek met elkaar over aangaan.’

Kortom: de verbinding zoeken en grenzen verleggen. ‘Wees zelf de buurman die bewuste keuzes maakt, dan komen anderen vanzelf in beweging,’ zei Kees Vendrik, voorzitter van het Nationaal Klimaatplatform. Sacha Stolp, regisseur Toekomstbestendige Assets bij het Ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam verwoordde het zo: ‘We zijn een stad van doeners, dus aan de slag!’