De dilemma’s van duurzaam verpakken

Met het project Goed Verpakt hebben de HvA, HAS Green Academy en de Haagse Hogeschool, samen met partners en bedrijven in de hele keten, onderzocht wat er nodig is om tot een duurzame manier van verpakken te komen. Cruciaal hierbij is de alomvattende aanpak. De onderzoekers richtten zich namelijk niet alleen op de verpakking, maar keken ook naar het product ín die verpakking. Bovendien namen ze alle stappen in de keten mee: van het ontwerp en gebruik, tot het afdanken en verwerken. ‘Producten en verpakkingen zijn niet los van elkaar te zien’, legt Sumter uit. ‘Zo is de klimaatimpact van een correct gerecyclede verpakking maar 10 procent. Terwijl voedsel uit diezelfde verpakking dat om wat voor reden dan ook in de afvalbak belandt een impact van 90 procent heeft*. Het is dus essentieel om naar het hele plaatje van de product-verpakkingscombinatie te kijken.’

Duurzaamheidsdilemma’s

Kijken naar de complete product-verpakkingscombinatie betekent ook kijken naar alle functies ervan. Een verpakking kan bijvoorbeeld producten beschermen, bundelen of de houdbaarheid verlengen. En voor bedrijven zijn ook zaken als marketing en de zichtbaarheid van het product belangrijk. ‘Deze functies kunnen soms met botsen met het verduurzamen van een verpakking’, zegt Sumter. ‘Neem voedsel dat wordt verpakt om de houdbaarheid te bevorderen. Als een bedrijf ervoor kiest om een product voortaan zonder verpakking aan te bieden omdat dat duurzamer is, dan kan dat leiden tot meer voedselverspilling.’

Hoe om te gaan met zulke situaties? Om deze vraag te beantwoorden, zijn eerst alle dilemma’s in kaart gebracht die spelen bij de keuze voor een duurzame product-verpakkingscombinatie. Het onderzoek richtte zich hierbij specifiek op 3 sectoren: aardappel, groente en fruit; portieverpakkingen en kant- en klaarmaaltijden. Studenten van de HvA, HAS Green Academy en De Haagse Hogeschool vervulden een belangrijke rol bij het inventariseren van de dilemma’s in deze sectoren. Op basis van praktijkcases ging een deel van hen aan de slag met het analyseren van de keten van bepaalde producten. Een ander deel maakte een herontwerp voor een duurzame product-verpakkingscombinatie. Uit hun analyses hebben de onderzoekers vervolgens 11 dilemma’s opgesteld die komen kijken bij duurzaam verpakken.

Plastic versus papier

Een dilemma dat volgens Sumter vaak terugkomt, draait om het duurzame imago van bepaalde materialen. Kies je voor een verpakking die duurzaamheid uitstraalt, of die daadwerkelijk duurzaam ís? Sumter: ‘Partijen die willen verduurzamen, maken steeds vaker de overstap van plastic naar papier. Dit doen ze mede omdat consumenten papier associëren met duurzaamheid, zonder te onderzoeken of dit inderdaad beter is. Plastic heeft daarentegen een minder positief imago, maar kan er in bepaalde gevallen wel voor zorgen dat eten langer houdbaar blijft en daardoor voedselverspilling voorkomen. Een bedrijf dat wil verduurzamen, kan dus beter eerst onderzoeken wat in hun situatie het beste werkt.’

Een tweede veelgehoord dilemma is de keuze tussen een single-use en een herbruikbare verpakking. 'Bij herbruikbare verpakkingen, zoals bierflesjes of boodschappen in herbruikbare potten, is een systeem nodig om de verpakking weer in te nemen’, legt Sumter uit. ‘De logistiek hieromheen kan, afhankelijk van hoe het is geregeld, voor meer milieu-impact zorgen dan een recyclebare wegwerpverpakking. De vraag is dus hoe je het proces rondom herbruikbare verpakkingen zo kunt inrichten dat ze duurzamer zijn dan de wegwerpvariant.'

De gouden regels van duurzaam verpakken

Met de 11 dilemma’s in kaart gebracht, is het de vraag hoe de diverse partijen in de keten hier het beste mee kunnen omgaan. Op basis van input van partijen uit het werkveld hebben de onderzoekers 9 gouden regels opgesteld voor duurzaam verpakken, die helpen om te gaan met de dilemma’s. Deze variëren van ‘Investeer in het voorkomen van voedselverspilling door de hele keten’, tot ‘Kies waar mogelijk voor een herbruikbare verpakking’. Maar de algemene, belangrijkste aanbeveling is om met alle partijen in de keten om tafel te gaan zitten om goede afspraken te maken, en van daaruit samen te zoeken naar de meest duurzame verpakking voor een product.

Het sleutelwoord is dus, zoals zo vaak, samenwerking. Met partners binnen de branche, met partijen buiten de branche en met de overheid. ‘Ondertussen blijven wij met ons onderzoek werken aan manieren om hen hierbij zo goed mogelijk te ondersteunen’, zegt Sumter. ‘Zodat de circulaire toekomst vol slimme, duurzame verpakkingen steeds een stap dichterbij komt.’

*Bron: KIDV