Centre for Economic Transformation | CET

Leven en werken op zonne-energie: deze onderzoeker doet het

21 apr 2023 11:18 | Faculteit Digitale Media en Creatieve Industrie

Hoe zou het zijn om te werken op zonne-energie, en voor je Teams-vergadering afhankelijk te zijn van een stralende lucht? Docent-onderzoeker Angella Mackey van de Hogeschool van Amsterdam probeert dit al langere tijd uit. Haar telefoon is bijvoorbeeld al anderhalf jaar verbonden met een draagbaar zonnepaneel. Ze wil ontdekken of onze houding ten opzichte van energie verandert, als je zelf direct in contact staat met de energiebron, zoals de zon. “Ik merk nu pas hoe vreemd het is dat we hartje winter vroeg opstaan, en net zo hard werken als in de zomer.”

Van aardbevingen in Groningen tot dampende kolencentrales: Nederland heeft een inhaalslag te maken op het gebied van schone energie. In de nabije toekomst zullen we waarschijnlijk overgaan op energie uit zon en wind. Dat brengt met zich mee dat we niet altijd meer kunnen rekenen op de huidige 99,9 procent leveringszekerheid, want op sommige momenten (bij weinig wind en zon) zullen elektriciteitstekorten optreden.

Jezelf als studie-object

Dat elektriciteit in de toekomst niet altijd even beschikbaar is, vraagt een andere houding ten opzichte van energie. Hoe zal dat zijn? Ontwerper en onderzoeker Angella Mackey onderzoekt dit door zelf al bijna twee jaar zoveel mogelijk te werken en leven op zonne-energie. Zij neemt zichzelf als studieobject (‘auto-etnografisch onderzoek’), en brengt alles wat zij opmerkt in kaart. Haar mobiele telefoon is verbonden met een zonnepaneel, en soms gewoon helemaal leeg; momenten waarop ze iets anders moet doen. Vrij ongewoon voor deze maatschappij.

Zon op je huid

De vraag die Mackey met haar onderzoek probeert te beantwoorden: maakt het uit als wij onze energiebron zelf kunnen waarnemen? Gaan we dan op een andere manier om met energie, en met ideeën over ‘aan staan’? Mackey: “Momenteel pluggen we onze apparaten in, en we weten niet helemaal waar de stroom vandaan komt. We hebben er alleen notie van dat het ergens uit de grond komt. Dat maakt onze relatie tot energie erg abstract."

"In het verleden was dat waarneembare aspect er wel; bijvoorbeeld bij watermolens of windmolens. De zon is daarom een erg interessant voorbeeld, want erg waarneembaar: je voelt warmte op je huid, ziet zonlicht door het raam.”

Gevoeliger voor het seizoen

Mackey ondervond aan den lijve hoe het is om met de zon als voornaamste energiebron te leven; inzichten hieruit wil zij inzetten voor ontwerpen rond zonne-energie. Wat ze allereerst opmerkte, is dat ze gedurende het experiment gevoeliger werd voor het seizoen.

"Onze energieniveaus zijn sterk verbonden met de zon, zo heb ik ondervonden. Als er veel zon was, en dus veel energie beschikbaar, lag mijn eigen energieniveau ook hoger. Ik merkte daardoor ook hoe tegennatuurlijk het is dat de maatschappij op een constante manier wil werken en presteren. Het is vreemd dat we in de winter in het donker opstaan, en meteen even hard aan het werk willen gaan als in de zomer; dat druist in tegen je natuurlijke energielevels.”

Frustratie

Aan het begin was het voor Mackey ook weleens zwaar. In de wintermaanden, met weinig zon, keek ze uit naar elke lichtstraal en moest ze het met heel weinig zonne-energie doen. Dat leidde geregeld tot frustratie. “Waarom heb ik niet genoeg stroom!” dacht ik eerst. Maar na een tijdje verschoof mijn frustratie naar het apparaat zelf. Waarom moeten we altijd maar bereikbaar zijn?”

Accepteer de marketingcookies om deze video te zien

Searching for solar energy on Vimeo

Onbereikbaar

Het experiment betekende ook dat Mackey zuinig met de beschikbare energie moest omgaan, en keuzes moest maken. Ze heeft twee zonen en wilde daarom wel altijd telefonisch bereikbaar voor hen zijn. Als ze bij haar waren, stond ze zichzelf toe om haar telefoon helemaal uit te zetten. Ook moest ze in de donkere maanden regelmatig naar buiten, om langere tijd een lichte plek op te zoeken; en in de tussentijd dan lunchen of lopen.

Meer balans

Als het niet haar eigen onderzoek was geweest, zegt Mackey eerlijkheidshalve, dan was het waarschijnlijk moeilijk vol te houden geweest. Voor sommige mensen kan het uitvallen van een telefoon, of geen routeplanner op een cruciaal moment, leiden tot een totale meltdown.

Toch ervaart Mackey over het geheel genomen minder overvloed en meer balans, doordat ze meebeweegt met de seizoenen en de beschikbare energie. “Dat is toch waar we naartoe moeten. Energie niet meer zien als een oneindige stroom, maar als iets dat er soms meer, soms minder is."

Angella Mackey heeft haar onderzoek vanaf november 2021 kunnen opzetten met cross-over-subsidie vanuit CoECI, het kenniscentrum het kenniscentrum FDMCI en City Net Zero. Haar onderzoek is gepresenteerd tijdens de Solar Biënnale van Pauline van Dongen en Marjan van Aubel. Mackey's recente onderzoeksvoorstel om ‘Designing with the sun’ voort te zetten is nu ook gehonoreerd door Regieorgaan SIA met KIEM GOCI-subsidie,

Angella Mackey is onderzoeker bij de HvA-lectoraten Civic Interaction Design en Fashion Research and Technology. Daarnaast is zij docent bij de master Digital Design van de HvA. Ze geeft ook regelmatig workshops over manieren om zelf bepaalde concepten uit te zoeken om tot nieuwe ideeën te komen; bijvoorbeeld aan studenten Product Design en CMD.

Om extra bewust te worden van de veranderingen in zonlicht, heeft Mackey ook ‘solar ears’ ontworpen; apparaatjes die een zoemend geluid maken als de zon schijnt. Zo kon ze de veranderingen van de zon vanaf juni beluisteren gedurende het jaar. “Het voegt wel een extra dimensie toe om de zon te kunnen horen.”